Kiyevdən imtina?| Kremlin Ukraynadakı strateji qarışıqlığı getdikcə dərinləşir

Rusiya Baş Qərargah rəisinin birinci müavini, general-polkovnik Sergey Rudskoy Ukraynada “xüsusi əməliyyat”ın ilk ayını əhatə edən xüsusi brifinqdə bəyan edib ki, hərbi əməliyyatların ilkin mərhələsi üçün bütün tapşırıqlar yerinə yetirilib və Rusiya qüvvələri əsas məqsədə - Donbasın tam “azad edilməsinə” yönəldib. Bu bəyanat, ən yaxşı halda, bilərəkdən çaşdırıcı idi. Kiyevi ələ keçirmək, şübhəsiz ki, Rusiyanın genişmiqyaslı işğalının başlanğıcında əsas məqsədi idi. Lakin müharibəyə təyin edilmiş iki ən güclü rus birləşməsi - şimaldan (Belarus) və şərqdən (mühasirəyə alınmış Sumı və Çerniqovu geridə qoyaraq) irəliləyərək yalnız Ukrayna paytaxtının kənarına çata bildi. Son iki həftədə onlar heç bir əlavə irəliləyiş əldə edə bilmədilər və vaxtaşırı davam edən hava hücumlarına baxmayaraq iki milyona yaxın Kiyev sakininin həyatı normal vəziyyətə qayıdıb. Rusiyalı müharibə planlaşdırıcıları bəzi həlledici irəliləyişlə müharibənin gedişatını dəyişmək istəyə bilər, lakin həyata keçirilən tədarük rusların tükənmiş batalyon taktiki qruplarının (BTQ) döyüş imkanlarını bərpa etmək üçün çox zəifdir.

Rusiya Baş Qərargahının Ukraynanın tamamilə tabe edilməsi kimi strateji xəyaldan imtina etdiyi görünsə də, Donetsk və Luqansk vilayətlərinin bütün ərazisini ələ keçirməyə yönəlmiş daha məhdud bir hücum hələ də davam edə və hələ də mübarizə aparan Mariupolun qəddar mühasirəsinin başa çatması böyük bir “uğur” kimi təqdim edilə bilər. Bu, fevralın 21-də Təhlükəsizlik Şurasının fövqəladə iclasında bu məsələnin televiziya ilə müzakirəsindən sonra Kremlin iki qondarma qurumu rəsmən tanıması ilə tam uyğun gəlir.

Rusiya Müdafiə naziri Sergey Şoyqu bu yaxınlarda bu məhdudlaşdırılmış müharibə planını prezident Vladimir Putinə “satmağa” cəhd göstərə bilərdi və bu, Şoyqunun keçən həftə Rusiyanın ictimai məkanından anlaşılmaz şəkildə yoxa çıxmasını qismən izah edə bilər. Keçən cümə axşamı Təhlükəsizlik Şurasının virtual iclasında onun iştirakı ilə bağlı rəsmi məlumat çoxsaylı ekranların yalnız bir bulanıq təsviri ilə müşayiət olundu. Növbəti şənbə günü Şoyqunun Müdafiə Nazirliyinin yüksək səviyyəli işçi iclasına rəhbərlik etdiyi bildirilirdi. Bu açıqlama belə qənaətə gəlməyə əsas verir ki, Şoyqunun müharibənin idarə edilməsində rolu hələ də çox vacibdir, belə olan halda Putin strateji kobud səhvlərə görə bütün günahı Müdafiə nazirinin üzərinə ata bilər.

Əgər Şoyqu həqiqətən də Putini öz düşüncəsindən (ilkin olaraq Ukraynanı fəth etmək və Kiyevdə Rusiyaya yaxın hökumət qurmaq niyyəti) daşındırmağa nail olubsa, bu, bəlkə də itkilər haqqında dəhşətli məlumatları təqdim etməklə baş verib. Rusiya Baş Qərargahı 1351 ölüm və 3825 yaralı açıqlayıb ki, bu da Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin verdiyi rəqəmlərdən təxminən on iki dəfə aşağıdır. Bununla belə, Rusiyanın onlarla şəhər və kəndlərində sadə dəfn mərasimləri haqqında məlumatlar yavaş-yavaş sosial mediadan daxil olur və heç bir vətənpərvərlik təbliğatı bu apreldə hərbi xidmətə çağırılacaq gəncləri ruhlandıra bilmir.

Rusiya o qədər çox hərbi canlı qüvvə və texnika (indiki iqtisadi şəraitdə əvəzolunmaz) sərf edib ki, hətta Donbasdakı məhdud hücumlar başqa istiqamətlərdən, xüsusən də Nikolayevdən yan keçmək cəhdinin olduğu cənub-qərbdən qüvvələrin yenidən yerləşdirilməsini tələb edəcək. Bu həddən artıq geniş əraziyə səpələnən qruplaşmanı daha müdafiə oluna bilən mövqeyə geri çəkmək cəhdi uğursuzluğa düçar ola bilər, çünki Ukrayna qüvvələri təchizat xətlərini, xüsusən də daha bir rus yüksək rütbəli zabitinin (general-leytenant Yakov) olduğu Çornobayevka hava limanını hədəf almağa davam edir. 49-cu Ordunun komandiri Rezantsev isə ötən cümə günü öldürülüb. Donbas regionunda müharibə məqsədlərinin mümkün azaldılması Krıma quru dəhlizi ilə bağlı əsas strateji sualı açıq qoyur. Buna nail olmaq üçün Rusiya Milli Qvardiyasının (Rosqvardiya) hərbiləşdirilmiş polisinin əlavə qüvvələrinin gəlməsinə baxmayaraq, kütləvi etirazların davam etdiyi Xerson üzərində möhkəm nəzarət tələb olunur. Bu dəhlizin zəifliyi martın 24-də Ukrayna raketinin Rusiyanın böyük amfibiya gəmisi olan Saratovu məhv etməsi və Azov dənizindəki Berdyansk limanında daha iki gəmiyə ziyan vurması ilə aşkar şəkildə ortaya çıxdı.

Rusiyanın ən yaxşı batalyonlarının bir aylıq ağır döyüşlərdən sonra (və əvvəlki üç ay qış düşərgələrində qalmaları) sürətlə sıradan çıxması və döyüşü davam etdirmək üçün ehtiyat eşelonların olmaması Putinin müharibəsinin gedişatını dəyişməyi diktə edir. Bununla belə, münaqişənin əvvəlindən ümumi strateji məntiqi alt-üst edən Rusiya liderinin Kiyevdə deyil, Donetskdə qələbə paradına razı olub-olmayacağı şübhəlidir. Onun müdaxiləsi, ilkin “blitzkriq”dən tutmuş indiki statik aşındırma müharibəsinə qədər strateji təlimatların hər birinin təftişi zamanı müxtəlif cür qüsurların ortaya çıxmasını təmin etdi. Üstəlik, onun Ukraynada rejimi dəyişdirməyə məcbur etmək istəyi, çox güman ki, Baydenin Varşavada etdiyi çıxışındakı dağıdıcı son (görünür, açıq-aşkar) fikri ilə gücləndirilib: “Allah xatirinə, bu adam [Putin] hakimiyyətdə qala bilməz”.

Rusiyanın əzəmətini bərpa etmək üçün tarixi missiya Qərbə nifrət və xain saray əyanları tərəfindən çevriliş qorxusu ilə vəsvəsənin xüsusi qarışığı özünü təcrid olunmuş hiss edən Putinə hər cür fəlakətli qərarı verməyə məcbur edə bilər. Strateji səhvlər iqtisadi səhv hesablamalardan daha tez özünü göstərdi.